PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome) là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất trong chăn nuôi heo hiện nay. Bệnh gây rối loạn sinh sản trên heo nái và hội chứng hô hấp trên heo con và heo thịt. Dù đã có vắc-xin phòng ngừa, nhưng nhiều trại vẫn phải đối mặt với tình trạng tái dịch, kéo dài thiệt hại và khó dứt điểm nếu không kiểm soát đúng cách.

PRRS là bệnh do virus gì gây ra?

PRRS do một loại virus có tên Arterivirus gây ra, thuộc họ Arteriviridae, mang bộ gen RNA. Đây là virus biến dị nhanh, tồn tại lâu trong môi trường và dễ dàng né tránh hệ miễn dịch của heo.

Hiện nay, có hai dạng PRRS:

• PRRS cổ điển: biểu hiện nhẹ, thường chỉ gây viêm hô hấp và một số vấn đề sinh sản

• PRRS độc lực cao: gây chết nhanh, rối loạn sinh sản nặng nề, tổn thương hô hấp nghiêm trọng, đặc biệt khi kết hợp với các bệnh khác như PCV2, MH, APP...

Sự khác biệt giữa các chủng virus PRRS khiến việc tiêm phòng và kiểm soát bệnh trở nên phức tạp nếu không xác định đúng chủng lưu hành trong trại.

PRRS tấn công vào những đối tượng nào?

PRRS có thể gây bệnh trên mọi lứa tuổi, nhưng ảnh hưởng nặng nề nhất là:

• Heo nái mang thai: bị sảy thai, đẻ non, thai khô, chết phôi, giảm tỷ lệ đậu thai

• Heo con sơ sinh: chết nhanh, yếu, viêm khớp, tiêu chảy, viêm phổi

• Heo cai sữa – heo thịt: ho, viêm phổi kéo dài, chậm lớn, tăng hệ số tiêu tốn thức ăn

Điều nguy hiểm là virus có thể gây bệnh đơn độc, hoặc kết hợp với vi khuẩn kế phát (Mycoplasma hyopneumoniae, Pasteurella, Streptococcus, E. coli...), làm cho biểu hiện bệnh phức tạp hơn và khó kiểm soát hơn.

PRRS lây lan trong trại bằng những con đường nào?

Virus PRRS có nhiều đường lây truyền, tốc độ phát tán rất nhanh nếu không có biện pháp cách ly và vệ sinh chặt chẽ.

Các đường lây chính gồm:

• Qua không khí: virus có thể lây qua giọt bắn khi heo ho, hắt hơi

• Qua tiếp xúc trực tiếp: giữa heo bệnh – heo khỏe

• Qua tinh dịch: heo nọc mang trùng có thể truyền virus cho heo nái qua phối giống

• Qua nhau thai: truyền từ nái sang con trong thời kỳ mang thai

• Qua dụng cụ chăn nuôi, xe vận chuyển, quần áo, giày dép

• Qua người chăm sóc, chuột, côn trùng

Đặc biệt, virus có thể tồn tại rất lâu trong môi trường ẩm, phân, nước rửa chuồng nếu không sát trùng kỹ. Một số nghiên cứu cho thấy virus PRRS có thể sống sót hàng tuần trong điều kiện lạnh và ẩm.

Heo mang trùng – nguy cơ tiềm ẩn trong trại

Một trong những yếu tố khiến PRRS khó kiểm soát là sự tồn tại của heo mang trùng. Đây là những con heo đã khỏi bệnh, không còn triệu chứng nhưng vẫn chứa virus trong máu, mô hoặc tinh dịch.

Những con heo này có thể:

• Lây bệnh cho đàn con nếu là nái hậu bị chưa có miễn dịch

• Gây tái dịch nếu nhập vào đàn mà không cách ly đủ thời gian

• Góp phần phát tán virus ra môi trường chuồng trại dù không có dấu hiệu bệnh

Vì vậy, trong các trại giống hoặc trại nái, cần kiểm tra huyết thanh định kỳ để phát hiện và xử lý sớm heo mang trùng.

Kiểm soát PRRS từ gốc – bắt đầu bằng hiểu đúng cơ chế lây bệnh

PRRS là bệnh phức tạp vì không chỉ do virus gây ra, mà còn vì nó mở cửa cho hàng loạt tác nhân kế phát khác. Việc hiểu rõ cơ chế lây lan và đường tấn công của virus PRRS sẽ giúp bà con có chiến lược kiểm soát chủ động và hiệu quả hơn, thay vì chỉ xử lý khi dịch đã bùng phát.

Trong bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu các triệu chứng cụ thể của PRRS trên từng nhóm heo, từ nái đến heo con và heo thịt – giúp bà con nhận diện bệnh sớm và xử lý đúng hướng.