Trong chăn nuôi heo, không ít bà con vẫn quen quan niệm “heo bỏ ăn, ho, sốt hay gầy yếu là bị bệnh”. Điều này đúng nhưng chưa đủ. Bệnh ở heo không chỉ đến từ mầm bệnh mà còn liên quan chặt chẽ tới môi trường, dinh dưỡng và sức đề kháng của con vật. Hiểu đúng về khái niệm “bệnh” là nền tảng để người nuôi có hướng phòng và trị hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại kinh tế.

Theo các tài liệu thú y, bệnh là sự rối loạn trạng thái bình thường của cơ thể khi chịu tác động bất lợi từ bên ngoài. Nói cách khác, khi cơ thể heo không còn duy trì được cân bằng sinh lý, hoạt động của các cơ quan bị rối loạn, sức khỏe giảm sút – đó là lúc heo được coi là “bị bệnh”.
Điều quan trọng là, bệnh không chỉ xuất hiện khi có vi khuẩn hay virus tấn công. Một con heo cũng có thể “bệnh” nếu bị đói, thiếu nước, nuôi trong chuồng nóng bức, ẩm thấp hoặc chịu stress kéo dài.

Có hai nhóm nguyên nhân chính: do mầm bệnh và do môi trường.
Nhóm do mầm bệnh:
Do vi sinh vật như vi khuẩn, virus, nấm – các tác nhân này lây lan nhanh và gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như tiêu chảy, tai xanh, cúm, lở mồm long móng…
Do ký sinh trùng – gồm cả nội ký sinh (sống trong ruột, gan, máu) và ngoại ký sinh (ve, rận, ghẻ). Chúng hút máu, cướp dinh dưỡng, làm heo gầy yếu, giảm tăng trọng, thậm chí chết nếu nhiễm nặng.
Nhóm do môi trường:
Do chăm sóc, nuôi dưỡng kém: thiếu thức ăn, nước uống bẩn, vận chuyển thô bạo làm nái sảy thai.
Do chất độc: ăn phải thức ăn mốc, nước nhiễm bẩn, hóa chất tồn dư.
Do thời tiết bất lợi: nóng ẩm kéo dài, rét đột ngột khiến heo giảm đề kháng, dễ mắc bệnh hô hấp hoặc tiêu hóa.
Có thể thấy, phần lớn nguyên nhân bắt nguồn từ con người và cách quản lý trại. Chỉ cần một khâu vệ sinh hoặc chăm sóc sơ sẩy, mầm bệnh sẽ có cơ hội xâm nhập và gây hại.
Không ít bà con thắc mắc: cùng đàn, cùng cám, cùng nước mà chỉ có vài con mắc bệnh, vài con lại khỏe. Câu trả lời nằm ở sức đề kháng. Khi cơ thể heo khỏe, hệ miễn dịch hoạt động tốt, mầm bệnh có xâm nhập cũng khó gây hại. Ngược lại, heo yếu, chậm lớn, stress hoặc thiếu dinh dưỡng sẽ dễ bị tấn công hơn.
Vì vậy, trong chăn nuôi hiện đại, thay vì chỉ tập trung chữa bệnh, người nuôi cần chú trọng phòng bệnh bằng cách tăng sức đề kháng – từ khẩu phần ăn, môi trường đến quản lý chuồng trại.
.jpg)
Nhận thức đúng về bệnh giúp bà con:
Phân biệt được bệnh do vi sinh vật với bệnh do chăm sóc hoặc môi trường.
Có hướng xử lý phù hợp: bệnh do vi khuẩn có thể dùng kháng sinh, nhưng bệnh do virus hay dinh dưỡng thì không.
Tăng hiệu quả phòng bệnh, giảm lãng phí thuốc và chi phí thú y.
Việc hiểu đúng cũng giúp người chăn nuôi chủ động hơn trong công tác quản lý, từ khâu chọn giống, chuẩn bị chuồng đến theo dõi sức khỏe đàn. Một đàn heo khỏe mạnh không chỉ nhờ thuốc hay vắc xin, mà còn nhờ môi trường sạch, dinh dưỡng đầy đủ và người chăm nuôi hiểu rõ cơ chế bệnh lý.
“Phòng bệnh hơn chữa bệnh” luôn đúng trong mọi thời điểm. Muốn phòng bệnh hiệu quả, người nuôi trước hết cần hiểu bệnh đến từ đâu, vì sao xảy ra và làm thế nào để cơ thể heo luôn khỏe mạnh, ít chịu tác động xấu. Đây chính là nền tảng để xây dựng mô hình chăn nuôi an toàn, bền vững và giảm thiểu thiệt hại kinh tế.