Bệnh cầu trùng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy kéo dài, phân lỏng màu trắng sữa hoặc vàng kem ở heo con. Nhiều trại nhầm lẫn với E.coli hay viêm ruột thông thường, dẫn đến điều trị sai thuốc, tốn kém và tỷ lệ chết vẫn cao. Để kiểm soát tốt bệnh này, người chăn nuôi cần hiểu đúng về tác nhân gây bệnh và đặc điểm lâm sàng.

Ba nhóm cầu trùng thường gặp ở heo

Heo có thể nhiễm cầu trùng ngay từ những ngày đầu sau sinh. Có 3 nhóm chính:

• Isospora suis: gây bệnh cầu trùng sơ sinh, phổ biến nhất

• Eimeria spp.: ít gặp hơn, thường ở heo hậu bị

• Cryptosporidium spp.: dễ gây tiêu chảy kéo dài, khó điều trị

Trong đó, Isospora suis là tác nhân chủ yếu gây tiêu chảy ở heo 5–15 ngày tuổi.

Cơ chế gây bệnh và biểu hiện lâm sàng

Cầu trùng là nhóm ký sinh trùng đơn bào, sinh sản trong tế bào ruột. Chúng phá hủy lớp biểu mô ruột non, gây rối loạn hấp thu, mất nước và suy kiệt.

Triệu chứng điển hình:

• Tiêu chảy kéo dài 3–5 ngày, phân sệt màu trắng sữa, vàng kem, đôi khi có vệt máu

• Heo con chậm lớn, lông xù, bụng tóp, da nhăn nheo

• Một số con gầy nhanh, mất nước, chết nếu không được điều trị đúng cách

• Phân có mùi chua nhẹ, không tanh như E.coli hay Salmonella

Bệnh thường xuất hiện ở lứa tuổi 5–15 ngày, với tỷ lệ nhiễm cao nếu trại vệ sinh kém hoặc nền chuồng ẩm ướt.

Chẩn đoán cầu trùng bằng cách nào?

Có thể chẩn đoán dựa vào biểu hiện lâm sàng và soi phân:

• Soi phân bằng phương pháp trực tiếp hoặc nhuộm

• Nhìn thấy trứng cầu trùng (oocyst) trong phân heo con

• Phân biệt với vi khuẩn bằng mùi, màu phân và tốc độ lây lan

Nếu nghi nhiễm phối hợp với E.coli hay virus, nên gửi mẫu đến phòng lab để xác định chính xác tác nhân.

Điều trị bệnh cầu trùng hiệu quả bằng gì?

Hiện nay, thuốc đặc trị cầu trùng được khuyến cáo là sulfonamide. Trong tài liệu, sulmotril được sử dụng với liều:

• Trộn cám: 2kg/tấn, liên tục 3–5 ngày

• Kết hợp bổ sung men tiêu hóa, vitamin B1, điện giải

• Đảm bảo nước sạch, không để heo mất nước thêm

Lưu ý: sulmotril là kháng sinh phổ rộng, có thể hỗ trợ tiêu diệt thêm E.coli nếu có nhiễm phối hợp.

Phòng bệnh cầu trùng bằng cách nào?

Phòng cầu trùng không cần vaccine, nhưng yêu cầu cao về vệ sinh chuồng trại:

• Làm khô nền chuồng, thay đệm lót thường xuyên

• Tắm sát trùng cho nái trước khi đẻ

• Sát trùng định kỳ bằng thuốc chuyên dụng (ví dụ: amoni bậc 4, cresol...)

• Không để máng uống ẩm ướt, dính phân

• Trộn thuốc phòng vào cám ở giai đoạn 3–7 ngày tuổi theo hướng dẫn thú y

Việc duy trì môi trường khô ráo và vệ sinh tốt là yếu tố then chốt để ngăn bệnh bùng phát. Trong bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu về Balantidium Coli – loại ký sinh trùng đơn bào sống hội sinh nhưng có thể trở thành thủ phạm giấu mặt gây tiêu chảy mãn tính ở heo sau cai và heo thịt.