Dịch tả heo châu Phi (ASF) là nỗi ám ảnh lớn với người chăn nuôi trong nhiều năm qua. Không có vaccine phòng, không thuốc đặc trị, ASF có thể xóa sổ toàn trại chỉ trong vài ngày nếu phát hiện muộn. Nhưng nếu tầm soát đúng cách và phát hiện sớm, người nuôi hoàn toàn có thể giữ trại an toàn, hạn chế thiệt hại.

Phát hiện sớm và phát hiện muộn – khác biệt dẫn đến sự sống còn

Một trại phát hiện ASF sớm khi chỉ mới có 1–2 heo sốt, bỏ ăn, sẽ có cơ hội:

• Cách ly nhanh, chặn đứt nguồn lây

• Bảo vệ các khu chuồng khác chưa nhiễm

• Đàm phán tiêu hủy một phần thay vì toàn trại

• Giữ được cơ sở hạ tầng, vệ sinh dễ hơn

Ngược lại, nếu phát hiện muộn khi heo chết rải rác nhiều chuồng, virus đã lây lan diện rộng, gần như không thể kiểm soát. Chi phí tiêu hủy, vệ sinh, cách ly, rỗng chuồng kéo dài sẽ rất lớn.

Tầm soát ASF cần lấy mẫu đúng nơi, đúng thời điểm

Chương trình tầm soát không phải đợi đến khi có dấu hiệu mới làm. Thay vào đó, trại nên chủ động xét nghiệm định kỳ hoặc ngay khi thấy dấu hiệu nghi ngờ.

• Mẫu máu hoặc dịch hạch màng treo ruột ở heo sốt, bỏ ăn, tai tím

• Mẫu lách, amidan hoặc dịch hạch của heo chết

• Mẫu môi trường: lấy giẻ lau đáy máng ăn, máng uống, vách chuồng nơi heo hay liếm

Sử dụng kỹ thuật rt-PCR là tiêu chuẩn vàng hiện nay vì cho độ nhạy cao và phát hiện được virus ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ ràng.

Quy trình xét nghiệm ASF tại trại – đơn giản nhưng cần nghiêm túc

Một số bước người chăn nuôi cần thực hiện khi nghi ngờ có dấu hiệu:

• Ghi nhận số lượng heo sốt, chết, triệu chứng kèm theo

• Lập sơ đồ khu chuồng có vấn đề, đánh dấu số hiệu cá thể lấy mẫu

• Lấy mẫu máu, lách hoặc hạch – bảo quản lạnh và gửi sớm nhất trong vòng 12–24 giờ

• Kèm theo bảng thông tin gồm: tuổi heo, ngày bắt đầu bệnh, tỷ lệ chết, đã dùng thuốc gì

Khi có kết quả, cần phối hợp với thú y địa phương để lên kế hoạch ứng phó phù hợp, tránh chậm trễ xử lý.

Trại có ca ASF dương tính – cần làm gì?

Không phải trại có kết quả dương tính là bắt buộc phải tiêu hủy toàn bộ. Nếu phát hiện sớm và cách ly tốt, có thể đề xuất các phương án linh hoạt:

• Tiêu hủy theo từng khu chuồng, không mở rộng nếu kiểm soát được

• Ngưng xuất bán, khoanh vùng nội bộ trong trại

• Tăng cường sát trùng môi trường, luồng di chuyển

• Tầm soát lại sau 7–10 ngày để đánh giá nguy cơ

Quan trọng nhất là minh bạch báo cáo, phối hợp tốt và xử lý dứt điểm – không nên giấu dịch vì sẽ làm thiệt hại lớn hơn sau này.

ASF không còn là “tử thần im lặng” nếu người nuôi chủ động

Tầm soát chủ động là hướng đi thông minh, giúp bảo vệ đàn heo trong vùng dịch và duy trì kinh doanh bền vững. Khi trại chủ động xét nghiệm, hiểu đúng nguy cơ và hành động nhanh, ASF sẽ không còn là cơn ác mộng như trước.