Chuyên gia Mind Farm: Những sai lầm khiến hậu bị chậm lên giống và cách xử lý

Heo hậu bị là nền tảng của đàn nái, quyết định số con đẻ ra, khả năng nuôi con cũng như tuổi thọ khai thác của heo nái sau này. Tuy nhiên, nhiều trang trại gặp tình trạng hậu bị chậm lên giống, khiến lịch phối trễ, tốn thức ăn và giảm hiệu quả sinh sản.

Hậu bị chậm lên giống là gì?

Hậu bị chậm lên giống là tình trạng heo cái đạt trọng lượng – tuổi sinh lý nhưng không xuất hiện động dục, hoặc động dục yếu, khó phối.

Thông thường:

• Heo hậu bị cần lên giống ở 150 - 165 ngày tuổi

• Khối lượng đạt 90 - 110kg

Nếu quá tuổi mà chưa lên giống → gọi là chậm lên giống, làm giảm hiệu quả sinh sản toàn trại.

Nguyên nhân – những sai lầm phổ biến khiến hậu bị chậm lên giống

1. Cho ăn thừa năng lượng – Hậu bị béo giả, buồng trứng kém phát triển

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất khiến hậu bị chậm lên giống.

Heo ăn quá nhiều năng lượng (tinh bột – bột bắp – dầu mỡ) dẫn đến:

• Tích mỡ nhiều ở vai, lưng, bụng

• Béo giả → cơ – xương phát triển kém

• Buồng trứng bị bao phủ bởi lớp mỡ → hoạt động nội tiết yếu

• Tỷ lệ rụng trứng thấp → chậm động dục hoặc không lên giống

Dấu hiệu nhận biết béo giả:

• Thân tròn nhưng cơ vai – cơ mông kém rõ

• Chân yếu, đứng lâu mỏi

• Âm hộ nhỏ, kém phát triển

• Xương sống sờ không rõ

Khắc phục:

• Giảm năng lượng khẩu phần 20 - 30%

• Tăng chất xơ → tạo cảm giác no

• Tăng vận động 20 - 30 phút/ngày

• Cho tiếp xúc heo nọc đúng cách để kích thích nội tiết

2. Thiếu vận động – Hậu bị ì, buồng trứng hoạt động yếu

Heo hậu bị nuôi quá chật, không được vận động sẽ:

• Giảm trương lực cơ

• Lưu thông máu kém

• Buồng trứng chậm phát triển

• Dễ bị stress → không lên giống

Khắc phục:

• Cho vận động 20 - 30 phút/ngày

• Ghép nhóm 8 - 12 con để tăng tương tác

• Chuồng thoáng – có ánh sáng tự nhiên

Vận động đúng giúp tăng tiết hormone GnRH – FSH – LH → kích thích lên giống mạnh.

3. Thiếu ánh sáng – Nội tiết không được kích hoạt

Ánh sáng là yếu tố kích thích trực tiếp quá trình động dục.

Heo hậu bị nuôi trong chuồng:

• Tối

• Ẩm

• Thiếu ánh sáng tự nhiên

→ Hormone sinh sản giảm → hậu bị chậm lên giống.

Khắc phục:

• Đảm bảo ánh sáng 12–14 giờ/ngày

• Khuyến khích ánh sáng tự nhiên

• Nếu dùng đèn, chọn bóng >150 lux

Ánh sáng đủ sẽ kích thích tuyến yên hoạt động mạnh → heo lên giống đều hơn.

4. Không cho tiếp xúc heo nọc đúng thời điểm

Cho hậu bị tiếp xúc nọc quá sớm hoặc quá muộn đều làm giảm hiệu quả kích thích.

Lỗi thường gặp:

• Cho gặp nọc trước 120 ngày → buồng trứng chưa hoàn thiện

• Cho gặp nọc quá muộn → nội tiết yếu → khó lên giống

• Tiếp xúc quá ít → không đủ kích thích pheromone

Khắc phục:

• Bắt đầu cho tiếp xúc khi heo hậu bị đạt 90 - 100kg hoặc 150 - 165 ngày tuổi

• Cho gặp nọc 2 lần/ngày, mỗi lần 10 - 15 phút

• Để heo hậu bị ngửi – chạm mũi – nghe tiếng nọc

• Dùng nọc trưởng thành, sung sức, không dùng nọc tơ

Pheromone từ heo nọc là chất kích thích mạnh nhất giúp heo hậu bị động dục đúng thời điểm.

5. Dinh dưỡng mất cân đối – Thiếu khoáng – vitamin

Không chỉ thừa năng lượng, thiếu khoáng và vitamin cũng làm hậu bị chậm lên giống.

Các dưỡng chất ảnh hưởng trực tiếp đến sinh sản:

– Lysine, Methionine: Tăng phát triển cơ – xương – buồng trứng

– Vitamin A, D3, E: Kích thích nội tiết – phát triển trứng

– Khoáng Ca, P, Zn, Se: Tăng khả năng rụng trứng và chất lượng trứng

– Chất xơ dễ tiêu: Giữ cân nặng ổn định, hạn chế béo giả

Khắc phục:

• Dùng khẩu phần thiết kế riêng cho hậu bị (không dùng cám heo thịt)

• Kiểm tra trọng lượng từng tháng

• Bổ sung khoáng – vitamin định kỳ

6. Stress môi trường – Nguyên nhân chìm khiến heo hậu bị chậm lên giống

Stress làm giảm hormone sinh sản. Các yếu tố gây stress:

• Nhiệt độ >30°C

• Tiếng ồn lớn

• Thay đổi chuồng liên tục

• Mật độ nuôi quá cao

• Heo bị đánh nhau

Cách xử lý:

• Hạ nhiệt chuồng bằng quạt – phun sương

• Giảm mật độ 1,2–1,5 m²/con

• Cố định vị trí chuồng trong giai đoạn 40 ngày trước phối

• Giảm stress khi nhập hoặc chuyển chuồng

Môi trường ổn định giúp heo hậu bị động dục rõ, lên giống nhanh.

Hậu bị chậm lên giống – Khi nào cần can thiệp thú y?

Nếu heo hậu bị:

• 8 tháng tuổi mà chưa lên giống

• Chu kỳ động dục kéo dài >30 ngày

• Có biểu hiện bất thường ở âm hộ hoặc tuyến vú

→ Cần kiểm tra sinh sản bằng siêu âm hoặc khám buồng trứng.

Rối loạn nội tiết, nang trứng, viêm tử cung hoặc dính buồng trứng là các nguyên nhân cần xử lý kịp thời.

Lưu ý để hậu bị lên giống đúng chuẩn?

Để không gặp tình trạng hậu bị chậm lên giống, người chăn nuôi cần tập trung vào 6 yếu tố:

•  Dinh dưỡng cân đối – tránh béo giả

• Vận động hằng ngày

• Ánh sáng đầy đủ

• Tiếp xúc nọc đúng thời điểm

• Bổ sung khoáng – vitamin sinh sản

•  Môi trường mát – ít stress

Khi thực hiện đúng quy trình, heo hậu bị sẽ:

• Lên giống sớm hơn 10 - 20 ngày

• Chu kỳ động dục rõ ràng

• Tỷ lệ đậu thai cao khi phối lần đầu

• Cho lứa heo con đầu tiên khỏe – đồng đều

Mind Farm luôn đồng hành cùng bà con với quy trình nuôi hậu bị chuẩn khoa học để nâng cao năng suất sinh sản bền vững.